Żeby prawidłowo określić swoje obowiązki jako przedsiębiorcy musisz wiedzieć, do jakich podmiotów i przy jakich rodzajach transakcji przepis znajduje zastosowanie.
Poniżej próbujemy przybliżyć Ci kwestie prawidłowego stosowania przepisu. Pamiętaj jednak, że oprócz przykładów opisanych poniżej możesz w trakcie wykonywania swojej działalności spotkać się z wieloma niejednoznacznymi przypadkami dotyczącymi transakcji.
W wątpliwych sytuacjach sugerujemy dokonanie płatności bezgotówkowej, a jeżeli nie jest to z jakichś względów możliwe, wystąpienie o indywidualną interpretację podatkową, z której jednoznacznie będzie wynikało, czy dokonanie płatności gotówką umożliwi zaliczenie wydatku do kosztów podatkowych.
1. Przedsiębiorcy jednoosobowi i spółki wpisane do KRS
Norma prawna wynikająca z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej jest skierowana do podmiotów podlegających obowiązkowi wpisu do CEIDG albo rejestru przedsiębiorców KRS (uwzględnia się nie tylko kryterium formalne – fakt wpisania do CEIDG/KRS, ale również to, czy dany podmiot miał obowiązek wpisać się do rejestru).
Oznacza to, że przepis odnosi się do przedsiębiorców jednoosobowych, spółek i innych podmiotów wpisanych do rejestru przedsiębiorców KRS, jak również wszystkich, którzy do takich rejestrów powinni być wpisani, ale nie dopełnili tego obowiązku.
Przykład: Tomasz jest fryzjerem. Nie ma zarejestrowanej działalności gospodarczej ale regularnie strzyże klientów w domu, pobierając za to wynagrodzenie. Tomasz, mimo braku wpisu w CEIDG jest przedsiębiorcą, ponieważ jego działania jednoznacznie na to wskazują. Obowiązuje go limit transakcji gotówkowych.
2. Pozostałe podmioty objęte limitem płatności gotówkowych
Limit transakcji gotówkowych stosuje się również do:
- fundacji, izb gospodarczych, czy innych podmiotów, które równocześnie figurują w rejestrze przedsiębiorców KRS,
- przedsiębiorców zagranicznych prowadzących działalność gospodarczą w Polsce przez oddział (zarejestrowany w KRS),
- wspólników spółki cywilnej,
- zagranicznego oddziału polskiego przedsiębiorcy – zgodnie z przepisami oddział nie jest odrębnym przedsiębiorcą. Niezależnie od tego, w jakim kraju polski przedsiębiorca zarejestruje swój oddział, stosuje się do niego przepisy o swobodzie działalności gospodarczej,
- polskiego przedsiębiorcy (czasowe transgraniczne świadczenie usług) dokonującego poza granicami Polski transakcji z przedsiębiorcą zagranicznym. Działalność transgraniczna nie jest odrębnym przedsiębiorstwem, co nie zmienia faktu, że działający zagranicą przedsiębiorca podlega polskiemu prawu.
Przykład: Niemiecka spółka zarejestrowała w KRS oddział, na rzecz którego zamierza kupić w Polsce wyposażenie biura. Oddział nie jest odrębnym przedsiębiorcą (przedsiębiorcą jest niemiecka spółka), jednak z faktu rejestracji oddziału w rejestrze przedsiębiorców KRS, podlega on polskiemu prawu, w tym limitowi transakcji gotówkowych.
Przykład: Polska firma zarejestrowała oddział w Niemczech (wpis do rejestru handlowego). Oddział może samodzielnie zawierać umowy, ale nadal, w świetle polskiego prawa, jest polskim przedsiębiorstwem i ma obowiązek stosować limit transakcji gotówkowych.
3. Podmioty nieobjęte limitem płatności gotówkowych
Ponieważ przepisy stosuje się do określonej grupy (przedsiębiorcy i niektóre inne podmioty), warto wiedzieć, kiedy nie musisz stosować się do limitu.
Limitu obrotu gotówkowego nie stosują m.in.:
- podmioty inne niż przedsiębiorcy. Limit nie dotyczy on również przedsiębiorców posiadających taki status na podstawie rejestracji w innym kraju – przedsiębiorca zagraniczny – jeżeli na terytorium RP nie powadzi działalności,
- podmioty wpisane wyłącznie w rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej.
Przykład: Fundacja wpisana do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej zamierza sprzedać część swojego majątku – sprzęt fotograficzny. Ponieważ nie jest wpisana do rejestru przedsiębiorców, jak również faktycznie nie prowadzi działalności gospodarczej, może przyjąć zapłatę w gotówce, nawet jeżeli przekracza ona limit 15 000 zł. Małgosia jest wspólniczką spółki jawnej – kupującą. Ponieważ dokonuje zakupu od nieprzedsiębiorący, może zapłacić za kupowany sprzęt gotówką.
- przedstawicielstwa przedsiębiorcy zagranicznego – limitu nie stosuje się (podmiot nie jest w rozumieniu polskich przepisów polskim przedsiębiorcą),
- rolnicy ryczałtowi – podmiot nie jest w rozumieniu przepisów przedsiębiorcą – brak obowiązku wpisu w CEIDG albo KRS,
Przykład: Rolnik Tomasz ma podpisaną umowę o stałej współpracy z hurtownią. Kilka razy w miesiącu hurtownik – Andrzej przyjeżdża po warzywa, które następnie pakuje i sprzedaje do sklepów. Zgodnie z umową, Andrzej płaci Tomaszowi za towar odebrany w danym miesiącu do 20. dnia kolejnego miesiąca. Jednorazowa dostawa ma wartość ok. 5000 zł, ale wartość zakupów w miesiącu to ok. 20 000 zł. W takiej sytuacji Andrzej może zapłacić Tomaszowi gotówką, mimo że wartość zakupów w umówionym okresie rozliczeniowym (miesiącu) przekroczyła limit ustawowy. Jest tak, ponieważ Tomasz jest rolnikiem, a nie przedsiębiorcą.
- osoby fizyczne dokonujące zakupu przedmiotów do majątku prywatnego przed zarejestrowaniem działalności gospodarczej, które następnie zostaną wciągnięte do ewidencji środków trwałych prowadzonych przez nich działalności gospodarczych. Taka osoba nie spełnia definicji przedsiębiorcy,
- komornicy – nie są przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej,
- przedsiębiorcy zarejestrowani poza Polską, świadczący usługi na terytorium RP (w ramach czasowego transgranicznego świadczenia usług). Ponieważ formalnie jest przedsiębiorcą zarejestrowanym w innym kraju UE, a w Polsce nie prowadzi działalności – świadczy usługi na podstawie przepisów szczególnych – nie stosuje się limitu obrotu gotówkowego. Pamiętaj jednak, że dotyczy to tylko tych sytuacji, w których aktywność zagranicznego przedsiębiorcy spełnia warunki uznania jej za transgraniczne świadczenie. Jeżeli przedsiębiorca zagraniczny miał obowiązek zarejestrować w Polsce oddział, a tego nie zrobił – transakcja przekraczająca limit ustawowy powinna być opłacona w formie bezgotówkowej.